نخستین گزارش از قارچ بیمارگر عنکبوتیان، Gibellula leiopus (Vuill.) Mains، از ایران (گزارش کوتاه علمی)

جنس هیفومیستی Gibellula Cavara در برگیرنده گونه‌های بیمارگر اختصاصی عنکبوت‌ها بوده که ظاهراً انگل اجباری عنکبوت‌ها با پراکنش جهانی می‌باشند (Samson & Evans, 1992. Mycologia, 84: 300-314)) تاکسونومی گونه‌های این جنس به همراه کلید شناسایی 8 گونه و یک واریته پذیرفته شده آن توسط Samson & Evans (l. c.) ارایه شده است. گونه‌های این جنس کنیدیوم‌های فیالیدیک تولید می‌کنند و مرحله جنسی آن‌ها متعلق به جنس Torrubiella Boud. می‌باشد. این قارچ‌ها از جمله دشمنان طبیعی مهم عنکبوت‌ها به شمار می‌روند ((Samson & Evans, l.c.. در یک بازدید از جنگل شصت‌کلا در استان گلستان (گرگان) یک نمونه متعلق به این جنس از روی یک عنکبوت مرده پشت برگ درخت انجیلی Parrotia persica (DC) CA. Mey)) جمع آوری و گونه آن G. leiopus (Vuill.) Mains شناسایی شد. مشخصات ماکروسکوپی و میکروسکوپی این گونه به شرح زیر است: پوشش سفید تا سفید مایل به زرد به همراه سینماتا تمام اندام‌های عنکبوت را فرا گرفته بود (شکل 1). سینماتا استوانه‌ای شکل تا کمی چماقی با پایه کوتاه، سفید رنگ که با مسن شدن به زرد تا نارنجی کمرنگ تغییر می‌کند. طول سینماتا 2-1 میلی‌متر و ضخامت آن 600-300 میکرومتر بود. این اندام‌ها متشکل از ریسه‌های موازی کاملاً متراکم بودند. ریسه‌ها بنددار، شفاف تا سفید مایل به زرد تا زرد مایل به خاکستری، اغلب با سطحی صاف و با پهنای 5/4-5/1 میکرومتر اندازه‌گیری شدند. کنیدیوفورها متراکم با سطح صاف به طول 45-25 میکرومتر که از انتهای ریسه‌ها در طول سینما یا ریسه‌های انحنا یافته روی سینما تولید می‌شوند. وزیکل‌های بیضوی تا کروی در انتهای کنیدیوفور تشکیل می‌شوند. این اندام‌ها شفاف، با سطح صاف و با اندازه 11-6 میکرومتر بوده و در قسمت انتهایی آن‌ها تعدادی متولا به طول 9-5/7 و به ضخامت 5/4-3 میکرومتر تولید می‌شود. متولاها بیضوی، استوانه‌ای پهن تا واژ تخم مرغی، شفاف، با سطح صاف بوده و تعداد زیادی (12-10) فیالید در انتهای آن‌ها تشکیل شده بود. فیالیدها آمپولی شکل تا کمی استوانه‌ای و در انتها باریک شده، شفاف، با سطح صاف به طول 9-5/7 و ضخامت 2/2-8/1 میکرومتر بود (شکل 1). کنیدیوم‌ها اغلب تخم مرغی کشیده، بیضوی تا استوانه‌ای و دوکی شکل، شفاف با سطح صاف، منفرد یا زنجیری با طول 5/4-5/3 و ضخامت 2-5/1 میکرومتر بودند. این ابعاد با آنچه که در منبع فوق گزارش شده است مطابقت دارد. این اولین گزارش از گونه‌ای از جنس Gibellula از ایران است. گونه دیگری از این جنس از جنت رودبار در استان مازندران در تاریخ 23/6/1383 از روی عنکبوت مرده جمع‌آوری شد که به علت خرد شدن نمونه در سطح گونه قابل شناسایی نبود، اما با توجه به داشتن کنیدیوفورهای زگیل‌دار بلند و سرهای کنیدیومی شعاعی از گونه فوق متفاوت بود. اسلاید و نمونه G. leiopus با شماره IRAN 12670F و نمونه Gibellula sp. با شماره IRAN 12671F در مجموعه قارچ‌های وزارت جهاد کشاورزی (ایران) نگهداری می‌شوند.